W odpowiedzi na zapytanie poselskie nr 939 Pana Posła Kazimierza Matusznego w sprawie ponoszenia przez pracodawców kosztów pierwszych 33 dni zwolnienia lekarskiego pracownika, uprzejmie informuję co następuje:
Stosunek pracy, w odróżnieniu od cywilnoprawnego stosunku prawnego, charakteryzuje się ponoszeniem przez pracodawcę różnych rodzajów ryzyk. Poza ryzykiem gospodarczym (ponoszeniem negatywnych skutków swojej działalności gospodarczej), pracodawca jest odpowiedzialny także za ryzyko techniczno-organizacyjne (przestój), osobowe (niewłaściwy dobór pracownika), jak również socjalne (choroba pracownika).
Niezdolność pracownika do pracy wynikająca ze stanu zdrowia jest zatem ryzykiem socjalnym, objętym różnymi formami zabezpieczenia społecznego. Zgodnie z obowiązującymi przepisami pracownikowi za czas choroby przysługują świadczenia wynikające z Kodeksu pracy i ustawy z dnia 25 czerwca 1999 r. o świadczeniach pieniężnych z ubezpieczenia społecznego w razie choroby i macierzyństwa. Podstawowym świadczeniem ubezpieczeniowym, rekompensującym zarobek utracony w czasie niezdolności do pracy z powodu choroby, jest zasiłek chorobowy. Ustawodawca obciążył jednak pracodawcę częścią ryzyka związanego z niezdolnością pracownika do pracy z przyczyn zdrowotnych, ustanawiając obowiązek zapłaty wynagrodzenia za pracę w ograniczonej wysokości.
W myśl przepisu art. 92 Kodeksu pracy, pracodawcy wypłacają pracownikom wynagrodzenie za czas choroby – do 33 dni, a w przypadku pracowników powyżej 50 roku życia – do 14 dni w roku kalendarzowym. Absencję chorobową finansują pracodawcy swoim pracownikom z własnych środków. Od 34 (lub odpowiednio 15) dnia niezdolności do pracy z powodu choroby pracownikowi przysługuje zasiłek chorobowy.
Powołany wyżej przepis obowiązuje od dnia 1 lutego 2009 r. W okresie od 1 stycznia 2003 r. do 31 stycznia 2009 r. okres, w którym pracodawca ponosił koszty w związku z wypłatą wynagrodzenia za czas choroby, wynosił 33 dni w roku kalendarzowym dla ogółu pracowników bez względu na wiek, natomiast w okresie od 1 marca 1995 r. do 31 grudnia 2002 r. 35 dni w roku kalendarzowym.
Obowiązujące przed 1 marca 1995 r. zasady wypłaty zasiłków chorobowych zależne były od formy własności przedsiębiorstwa. Zakład Ubezpieczeń Społecznych finansował zasiłki chorobowe jedynie pracownikom prywatnych zakładów pracy, natomiast państwowe zakłady pracy same finansowały absencję chorobową. Rozwiązanie to było niejednokrotnie kwestionowane ze względu na nieuzasadnione różnicowanie obciążeń wydatkami na zasiłki chorobowe funduszów tylko państwowych zakładów pracy, co było sprzeczne z zasadą równego traktowania sektorów państwowego i prywatnego. Wprowadzenie więc w Kodeksie pracy zasady, zgodnie z którą pracodawca pokrywa koszty absencji chorobowej nie miało na celu przerzucenia przez ZUS na pracodawców kosztów finansowania zasiłków chorobowych, lecz obciążenie częścią kosztów absencji chorobowej wszystkich pracodawców, a nie tylko państwowych.
Jak już wspomniano powyżej, do dnia 31 stycznia 2009 r. okres wypłaty wynagrodzenia za czas choroby był równy dla wszystkich pracowników i wynosił 33 dni w roku kalendarzowym. Na skutek nowelizacji Kodeksu pracy, dokonanej ustawą z dnia 19 grudnia 2008 r. o zmianie ustawy o promocji zatrudnienia i instytucjach rynku pracy oraz o zmianie niektórych innych ustaw (Dz. U. z 2009 r. Nr 6, poz. 33), pracodawcy wypłacają pracownikom w wieku powyżej 50 lat wynagrodzenie za czas niezdolności do pracy jedynie za 14 dni. Regulacja ta miała na celu zaktywizowanie zawodowe osób dojrzałych, poprzez stworzenie pracodawcom korzystnych warunków do ich zatrudniania poprzez zmniejszenie kosztów pracy takich osób.
Należy też podkreślić, że zasada finansowania przez pracodawcę części absencji chorobowej pracowników jest zgodna z ustawodawstwem Unii Europejskiej.
Podsumowując powyższe pragnę wyrazić opinię, iż z uwagi na specyfikę stosunku pracy, nie wydaje się zasadne zwolnienie pracodawcy z ponoszenia kosztów wypłaty wynagrodzenia za określony czas niezdolności pracownika do pracy. Dodatkowo warto zauważyć, iż pracodawca nie ponosi kosztów wypłaty świadczeń związanych z wypadkami przy pracy lub chorobami zawodowymi. Świadczenia te są w całości finansowane z funduszu wypadkowego wyodrębnionego w ramach Funduszu Ubezpieczeń Społecznych. Jeżeli zatem niezdolność do pracy spowodowana jest wypadkiem w pracy lub chorobą zawodową, pracodawca nie wypłaca takiemu pracownikowi wynagrodzenia za czas choroby. Pracownikowi za czas niezdolności do pracy spowodowanej wypadkiem przy pracy lub chorobą zawodową od pierwszego dnia tej niezdolności przysługuje zasiłek chorobowy z ubezpieczenia wypadkowego, w wysokości 100 % podstawy wymiaru.
Pomijając powyższe chciałbym także dodać, iż z uwagi na rozpoczęcie prac przez Komisję Kodyfikacyjną Prawa Pracy, utworzoną w celu opracowania projektu nowego Kodeksu pracy, poruszona przez Pana Posła kwestia zostanie też poddana analizie w trakcie jej prac.
Mam nadzieję, że przedstawione powyżej informacje i wyjaśnienia uzna Pan za satysfakcjonujące i wyczerpujące.